Plato

Bron: brouw-bier.nl - Alles wat de amateur bierbrouwer of bierliefhebber moet weten over het brouwen van bier bierliefhebber moet weten over het brouwen van bier $Refractometer$ In 1843 heeft Karl Balling (1805-1868) ontdekt, dat de dichtheid van het wort toeneemt met de opgeloste hoeveelheid stoffen op bijna dezelfde manier, als het een oplossing is van alleen sucrose (suiker) in water. Met behulp van standaard suikeroplossingen kon hij een tabel maken met een relatie tussen de gehaltes suiker in deze oplossingen en de dichtheid van het wort. Dit zijn de zogenaamde 'graden Balling' geworden en geven aan het aantal grammen suiker weer per 100 ml wort bij 17,5 °C.

Rond 1850 heeft Adolf Ferdinand Wenceslaus Brix (1798-1870) deze tabel verbeterd, door de metingen uit te voeren bij 20 °C. Als eenheid werd Brix (°Bx) gebruikt en wordt nog veel gebruikt in de suikerindustrie.

Rond 1900 heeft Dr. Fritz Plato dit systeem nog verder verbeterd, waaruit de zgn. graden Plato (°P) zijn ontstaan. Een graad plato komt overeen met een procent moutsuikergehalte in het wort.

Berekenen

Heb je geen Refractometer die Plato aangeeft, dan kan je met behulp van onderstaande formule de graden Plato berekenen, aan de hand van de gemeten SG:

Plato = -676,67 + 1286,4*sg - 800,47*sg² + 190,74*sg³

Kijk bij onderstaande Tip voor een snellere (maar iets minder nauwkeurige) methode.

De wet

Vreemd genoeg mag in Nederland (Bierverordening, artikel 7, lid 3) het stamwortgehalte niet op de fles vermeld worden, in plaats daarvan gebruikt met de volgende categorieindeling, op het etiket staat dan bijvoorbeeld 'Cat II Bier':

CAT	°P
S	15,5 en hoger
I	11 - 15,5
II	7 - 11
III	1 - 7

In België is vermelding van het stamwortgehalte wel toegestaan. In Tsjechië heeft het stamwortgehalte doorgaans zelfs een prominentere plaats op het bieretiket dan het alcoholgehalte. Bijvoorbeeld Primátor světlý ležák 12° betekent: blond lagerbier van het merk Primátor met een stamwortgehalte van 12 °P, oftewel een klassieke Tsjechische pilsner van rond de 5% alcohol.

Tip

Indien je geen refractometer hebt, die meteen het aantal °Plato aangeeft, kan je het stamwortgehalte ook als volgt berekenen:

e ≈ ( S.G. - 1000 ) / 4

Hierbij is SG de gemeten SG waarde, die je op hydrometer hebt afgelezen. Het '≈'-teken betekent 'ongeveer gelijk aan'. Dit is namelijk een snelle benadering van het aantal °Plato.

Voorbeeld:
Meet het S.G. van je wort na het koken (en als je monster is afgekoeld tot de temperatuur waarbij je hydrometer geijkt is, meestal 20 °C), bijvoorbeeld 1080, dan wordt het stamwortgehalte:

e ≈ ( 1080 - 1000 ) / 4 ≈ 80 / 4 ≈ 20 °Plato